نهێنییه‌كانی ئیعجازی زانستی له‌ قورئان و سوننه‌تدا

سوپاسكردن‌و پێزانین وزەو توانایەكی نامۆ بۆ سەركەوتن‌و چاره‌سه‌ر بە خاوەنەكەی دەبەخشێت، ئەمەش ئەوەیە كە پسپۆڕان‌و شارەزایانی ئەمڕۆ بانگەشەی بۆ دەكەن، هەروەها پێغەمبەری ئازیزیش (صلی الله علیە وسلم) چواردە سەدە پێش ئەوان ئەم ڕاستییەی باسكردووە..

بیرمكردەوە لە ژیاننامەی هەندێك لە سەركەوتووان كە بە مێژوودا تێپەڕیوون، شتێكی گرنگ سەرنجی ڕاكێشام، ئەویش بریتییه‌ لەوەی ئەوان هه‌مان شێوازیان به‌كارهێناوه‌ له‌ پێناوی  سەركەوتن‌و بە دەستهێنانی هیواو ئاواتەكانیاندا، لەو شتە سەرنجڕاكێشانەی ئەوان بە كاریدەهێنن (هێزی سوپاسكردن)ە، سوپاسكردن‌و پێزانین ئەفسوونێكی نامۆیە‌و كاریگەری سەرسوڕهێنەری هەیە لە ژیانی مرۆڤدا، بەڵام چۆن؟

سوپاسكردن ڕێگایەكی ئاسانە بۆ سەركەوتن:

دكتور (جون غرایی) پزیشكێكی دەروونی‌و یەكێكە لەو داهێنەرانەی ملیۆنان دانە لە كتێبەكەی فرۆشراوە، جەختدەكاتەوە لەسەر گرنگیی سوپاسكردن لە ژیانی مرۆڤی سەركەوتوودا، بۆ نموونە ئەو ئافرەتەی سوپاسی هاوسەرەكەی دەكات لەسەر ئەو كارانەی ئەنجامی دەدات، ئەم كردارەی هانیدەدات بۆ هەستان بە زیادكردنی داهێنان‌و سەركەوتن، پێزانین هێزو پاڵپشتیی زیاترت پێشكەشدەكات.

پسپۆڕو شارەزا (جیمس ڕای) ئەم ڕاستییە ڕووندەكاتەوەو لە وتەیەكیدا دەڵێت: لە ڕاستیدا هێزی سوپاسكردن زۆر گەورەیە، من هەموو ڕۆژێك بەیانیان لە خەو هەڵدەستم، بەم دەستەواژەیە دەست پێ دەكەم، (سوپاس‌و ستایش بۆ خوای گەورە)، چونكە من زۆر سوودم لێ بینیووەو وزەو توانایەكی لە ڕادەبەدەری پێ بەخشیوم، لە ڕاستیدا تەنها ئەم وتەیە بەس نییە، بەڵكو من سوپاسی خوای گەورە دەكەم لەسەر هەموو شتێكی بچووك‌و گەورە، ئەمەش نهێنی سەركەوتنمە، من دەڵێم: (الحمدللە) بەردەوام بە درێژایی ڕۆژ ئەم دەستەواژەیە دووبارە دەكەمەوە..

سوپاسكردن ڕێگایەكی ئاسانە بۆ داهێنان:

سوپاسكردن كاریگەرییەكی بێوێنەی لە ژیانی زۆربەی داهێنەراندا هەیە، سوپاسكردن‌و پێزانین بۆ كەسانی دی ئاسانترین ڕێگەیە بۆ سەركەوتن، سوپاسكردن ڕێگەیەكی بەهێزو كاریگەرە، تەنانەت ئەگەر كەسێك چاكەیەكی بچووكی لەگەڵدا كردیت، كاتێك تۆ لە بەرامبەردا سوپاسی دەكەیت، لە ناختدا هەست بەهێزێك دەكەیت، هانتدەدات بۆ هەستان بە ئەنجامدانی كاری زیاتری چاكە..

لێكۆڵینەوەیەكی نوێ ڕوونیكردەوە كە سوپاسكردن‌و پێزانین دەبێتە هۆی بەختەوەری‌و كەمبوونەوەی خەمۆكی‌و زیادكردنی بەرگری دژی نەخۆشییەكان!

 

 

زانایان چەندین تاقیكردنه‌وه‌یان ئەنجامداوە بۆ لێكۆڵینەوەی كاریگەری سوپاسكردن لەسەر مۆخ‌و یاسای بەرگری لەش‌و كاركردنێكی ورد لە ژیریی ناوەكیدا، بینیان سوپاسكردن كاریگەری هاندانی هەیە بۆ زیادكردنی وزەو توانایەكی پۆزەتیفی مۆخ، هەروەها یارمەتی مرۆڤ دەدات لە داهێنان‌و بە دەستهێنانی كاری نوێ، هەروەكو هەندێك لێكۆڵینەوە جەختدەكەنەوە كە سوپاس‌و پێزانین بەرامبەر كەسانێك كە چاكەو یارمەتیت پێشكەش دەكەن، هەمیشە هەست بە فەزڵی خوای گەورە دەكەیت‌و توانای بەرگری لاشەت بەردەوام زیاد دەكات.

دكتور (Robert) لەگەڵ تیمێكی توێژینەوە لە زانكۆی كالیفۆڕنیا هەستان بە لێكۆڵینەوەی سوودەكانی سوپاسكردن بۆ تەندروستی مرۆڤ، لە ئەنجامی تاقیكردنەوەیەك كە لەسەر كۆمەڵێك خوێندكار ئەنجامدرابوو، سوپاسی بەرامبەرەكانیان دەكرد، بینیان ئەم كردارە دەبێتە هۆی بەختەوەری‌و جێگیربوونی دۆخی سۆزداری، هەروەها دەبێتە هۆی چاكتربوونی باری تەندروستی دەروونی‌و لاشەیی، ئەو خوێندكارانەی سوپاسكردنیان پیادە دەكرد زۆر گەشبین بوون، زیاتر چێژیان لە ژیان وەردەگرت، بەرگرییان زیاترو چاكتر بوو دژی نەخۆشییەكان، تەنانەت ئاستی خەوتنیشیان زۆر باش بوو.

سوپاسكردن بۆ چارەسەری گرفتەكانی ڕۆژانه‌:

توێژەرەوانی بواری دەرونزانی جەختدەكەنەوە كە سوپاسكردن هێزێكی گەورەو فراوانی هەیە، لە چارەسەری گرفتەكاندا، لەبەرئەوە هێزوتوانات لەسەر ڕووبەڕووبوونەوەی ناڕەحەتییەكان‌و چارەسەری گرفتە ناخۆشەكان بەستراوە بە ڕێژەی سوپاس‌و پێزانینت بۆ كەسانی تر، بەرامبەر ئەو هاریكاری‌و یارمەتیانەی پێشكەشت دەكەن، چونكە هەستی نێگەتیفەكانت دەبنە بەربەستێك لە نێوان تۆو سەركەوتنەكانت، چونكە وەكو دیوار وایە كە  دەبێتە بەربەست لەبەردەم بینینت، هەرواش هەستی نێگەتیفت دەبێتە بەربەست لە نێوان تۆو جێبەجێكردنی هەر كارێكی سەركەوتوودا.

كاتێك بەردەوام نەریتی سوپاسكردن پیادە دەكەیت، بەرامبەر ئەو كەسەی چاكەیەكت لەگەڵدا دەكات، ئەوا تۆ پاڵنەرێكی بەهێز لە وزە دەبەخشیت بۆئەوەی هەڵسیت بە پێشكەشكردنی كاری بەسوودی زیاتر.

چونكە مۆخ بەرنامەڕێژكراوە بە بەراوردكردن‌و لاساییكردنەوەو شوێنكەوتنی كەسانی دی، بەو كەسانەش كە متمانەت پێیانە،  لەبەرئەوە هانتدەدات بۆ بە دەستهێنانی توانا، لەسەر ڕاكێشانی سوپاسكردن لە لایەن كەسانی ترەوە، ئاسانترین ڕێگەش بۆ جێبەجێكردنی ئەوەیە كە كارێكی سوودبەخشیان پێشكەش بكەیت.

هونەری پیادەكردنی سوپاسكردن:

پسپۆڕو شارەزا (لی برو) دامەزرێنەری كۆمپانیای خستنەگەڕی وزە بۆ بەدەستهێنانی سامان، ئامۆژگایمان دەكات كە بەردەوام سوپاس‌و پێزانین دەرببڕین بۆ بەرامبەرەكانمان، بەڵكو پێویستە قەناعەت بە خۆت بكەیت، بۆ پیادەكردنی سوپاس‌و پێزانین لە ڕێگای قسەكردنەوە، واتە تەنها بڕوابوون بەسوپاسكردن، یان پێزانین بەس نییە، بەڵكو پێویستە بە زمان سوپاس‌و پێزانیی دەرببڕیت، پاشان لە پەڕاوێكدا بیاننووسیت، بۆ نموونە: بە ڕاستی من بەختەوەرم، چونكە سوپاسی خەڵكی دەكەم لەسەر چاكەكانیان، ئەم سوپاسكردنەش سەركەوتن‌و داهێنانت پێشكەش دەكات..

هەروەها (لی برو) شارەزا لە كۆكردنەوەی ساماندا دەڵێت: هەموو بەیانییەك سوپاسكردن پیادە بكە، سەرەتا بە سوپاسكردنی خوای گەورە دەست پێبكە، پاشان سوپاسی خەڵكی بكە لە ڕێگەی كردەوەكانی ڕۆژانەتەوە، بۆ هەموو كارێك، یان چاكەیەك كە پێشكەشت دەكرێت...

لە ماوەی چەند ڕۆژێكی كەمدا هەست بە هێزێكی نامۆ دەكەیت، یەكێك لەو جۆرانەش ڕێگەی سەركەوتنت بۆ ئاسان دەكات..

ڕێوشوێنه‌کانی سوپاسكردن:

دوای لێكۆڵینەوەیەكی دوورودرێژ، لە لایەن ژمارەیەك لە توێژەرەوانی بواری پرۆگرامی زمانی دەماریی (NLP)‌و دەروونناسی ڕوونبووەتەوە كە زۆربەی داهێنەران‌و دەوڵەمەندان سوپاسی خەڵكی دەكەن لەسەر هە كارێك كە پێشكەشیان دەكەن، ئەوان پێزانین‌و هەستی خۆیان دەردەبڕن بەرامبەر ئەو چاكانەی كەسانی تر پێشكەشیانی دەكەن، هەرگیز نكوڵی لە چاكەی كەسانی دی ناكەن، تەنانەت دوای دەوڵەمەند بوونیان‌و كۆكردنەوەی سەروەت‌و سامانێكی بێ شوماریش.

ئەگەر پرسیاریان لێ كردین، سوپاسكردن چۆن هەڵدەستێت بە كارەكانی؟ چۆن دەتوانیت ببیت بە كەسێكی سەركەوتوو؟ چ پەیوەندییەك لە نێوان سوپاسكردن‌و داهێناندا هەیە؟ وەڵامی هەموو ئەم پرسیارانە لە ژیری ناوەكیت دایە!!!

زانایان جەخت لەسەر ئەوە دەكەنەوە كە هەر هەڵس‌وكەوتێك كە پێی هەڵدەستیت، یان جوڵەیەك دەكەیت، یان قسەیەك دەكەیت، هەموو ئەمانە لە ئەنجامی بەرنامەیەكی ئاڵۆزەوە ڕوودەدات كە لەناو مۆخدایە، لە ناوچەیەك كە پێی دەوترێت: ژیری ناوەكی (العقل الباطن)، كە تائێستا ناوچەیەكی نادیارە، لێرەدا ژیری ناوەكیت لە هەموو چركەیەكدا لەگەڵ ڕووداوەكان كارلێكده‌كات، كە تۆ پێیدا تێ دەپەڕیت، كاتێك هەر كارێك پیادە دەكەیت كردارێكی ئاڵۆز لە ناو مۆختدا ڕوودەدات كە تۆ هەستی پێ ناكەیت.

بۆ نموونە زۆرێك لە ئێمە هەوڵی لە بەركردنی قورئان دەدەین، بەڵام ناتوانین، بەڵكو قورسییەك لەو كارەدا دەبینین، پاشان شتێك دەبینین لە كرداری لەبەركردنەكە دوورت دەخاتەوە، هەروەها زۆرێك لە ئێمە هەوڵدەدەین كارێك بە دەست بهێنین، دەبینین حەزمان لەو كارە نییەو كەمتەرخەمی تێدا دەكەین، بە خەمۆكییەوە لە كارەكە دادەبڕێیت‌و هیچ تام‌وچێژێك لەو كارەدا نابینێت، بەرەو پیری ناچێت.

هەروەها زۆرێك لە ئێمە خاوەنی كۆمەڵێك خەون‌و هیواو ئاواتین، لە بواری خوێندندا، لە بواری كاركردندا، یا لە بواری سۆزداریدا، بەڵام هیچ كامیان بە دەست ناهێنیت.

ئایا دەزانن هۆكاری ئەم دیاردە ترسناكە چییە؟ بێگومان ژیری ناوەكیتە، ئەو ژیریەی پڕ بووە لە بیرۆكەی خراپ، پڕكراوە لە زانیاری هەڵە لەسەر كەسانی تر، ئاڕاستەی ڕاست‌و دروستی ونكردووە، بێگومان دەبێت جارێكی تر سەر لە نوێ بارگەی بۆ بگەڕێنینەوەو پرۆگرام‌وبیرۆكە چاك‌و پۆزەتیفەكانی تێدا چالاك بكەینەوە.

سوپاسكردن وزەیەكی لە ڕادەبەدەری تێدایە، دوای ماوەیەك لە پیادەكردنی دەردەكەوێت، ئەو داهێنەرانەی سوپاسی كەسانی تر دەكەن بە چەندین ڕێگە پێزانینی خۆیان دەردەبڕن، سوودەكانی ئەم كارە دەزانن، زیاتر لەوە بەرهەم كۆدەكەنەوەو ئەنجامێكی باش لە ڕێگای ئەوەی پێشكەش دەكەن، لە داهێنان‌و دۆزینەوەی بە دەست دەهێنن..

ئێستا ڕۆڵی سوپاسكردن‌و پێزانین دێت، بە شێوەیەك كاتێك تۆ سوپاسی خوای گەورە دەكەیت‌و پاشان سوپاسی خەڵكی دەكەیت، هەموو كردارێكی سوپاسكردن كە پێی هەڵدەستیت، ئەوە بە شێوەیەك لە ژیری ناوەكیتدا زانیارییەكی نوێ هانت دەدات‌و پاڵت پێوە دەنێت بۆ كاری زیاتر..

لەبەرئەوە تۆ لەو باوەڕەدایت كە خەڵكی دەتوانن ڕێزی كارەكەت بگرن‌و گرنگی پێبدەن‌و سوپاست بكەن، ئەم بیرۆكەیەش زیاتر هانتدەدات بۆ زیادكردنی كار..

لەو نێوەندەدا دەبینین ئەو مرۆڤەی سوپاسی خەڵكی ناكات، وا گومان دەبات كەسانی دیش سوپاسی ناكەن، لەسەر هەر كارێك كە پێشەكەشیان دەكات، ئەگەرچی زۆرگرنگیش بێت، سەرەنجام هاندان‌و پاڵنان خۆی دەشارێتەوە بۆ هەر كارێكی نوێ، دەبینێت حەزو ئارەزوی وندەكات، لەگەڵ كات‌و بەرەو پێشچوونی فەرمانەكان، دووچاری خەمۆكییەكی كەم دەبیت، بەڵام ڕەنگە ئەو خەمۆكییە پەرەبسێنێ‌و ببێتە نەخۆشییەكی درێژ خایەن..

چۆن هونەری سوپاسكردن پیادە بكەین؟

یەكەم: بە گوفتارو كردار، كاتێك كەسێك كارێك، یان هەر هاوكارییەكت پێشكەشدەكات، پێویستە هەستی خۆتی بۆ دەرببڕیت، لانی كەم بە وشەی زۆر سوپاس بۆ بەڕێزتان، یان زۆر سوپاستان دەكەم، یاخود دڵخۆشی‌و خۆشحاڵی خۆتی بۆ دەرببڕیت بەرامبەر ئەو كارەی بۆیان ئەنجامداویت، پاشان سوپاسی بكە، ئەمەش هیچ لە ڕێزی تۆ كەم ناكاتەوە، چونكە هەندێك لە خەڵكی لەو بڕوایەدان كە سوپاسكردنی كەسانی دی بریتییە لە بێهێزی‌و لاوازی، لە ڕاستیدا بە پێچەوانەوە بریتییە لە بەهێزی‌و بە توانایی، زیاتر ڕێزدارت دەكات، لە پاشاندا شوێنەواری ئەو كارەت لە سەركەوتنی ئایندەتدا دەبینیت..

دووەم: بریتییە لە كردەوە، پێویستە كارێك ئەنجامبدەیت، بۆ كەسانی دەوروبەرت وەكو دەربڕینی سوپاس‌و پێزانینت بەرامبەر ئەو بەڕێزانەی هاوكارییەكیان پێشكەش كردوویت، یارمەتی براكەت بدە بۆ جێبەجێكردنی كارێك كە پێوستییەتی، یان خەمێكی لەسەر لابەرە، یان زەردەخەنەیەك بخەرە سەر ڕووخساری، یاخود دڵی منداڵەكەت، یا خێزانەكەت، یا دایكت، باوكت، براكەت، خوشكەكەت، خۆش بكە...

دەتوانین بڵێین: زانایان لەوەو پێش هەستیان بە گرنگی ئەم ڕەفتارە نەكردووە، تەنها لەم دواییانەدا نەبێت، واتە تازە هەستیان بە گرنگی ئەو كارە كردووە، دركیان بەو ئەنجامە  كردووە، بەڵام ئیسلام سوپاسی كردووە بە بەشێكی گرنگ، بڕوادار پیادەی دەكات، وەكو پەرستن‌و گوێڕایەڵی خوای گەورە، خودای گەورە پاداشتی بەهەشتی داناوە بەرامبەر سوپاسكرنی خۆی‌و پاشان سوپاسكردنی خەڵكی، بۆ ئەوەی ئێستا وردببینەوە لەم ئایەت‌و فەرموودانە، بەو هیوایە چێژ لە شیرینی سوپاسكردن وەربگرین..

پێغەمبەر (صلی اللە علیە وسلم) فەرمانمان پێ دەكات سوود لە تواناو هێزی سوپاسكردن وەربگرین:

ئەوەی بە زۆری سەرنجی منی ڕاكێشا بریتی بوو لە وتەی شارەزایان‌و پسپۆڕانی زانستی سەركەوتن‌و پەرەپێدانی كەسایەتی‌و داهێنان، ئەوان بەیانیان بە سوپاسكردنی خوای گەورە دەست پێدەكەن، هەر بۆیە پێغەمبەر (صلی اللە علیە وسلم) یادمان دەخاتەوە تا سەرەتای هەموو ڕۆژێك كاتێك لە خەو هەڵدەستین ڕاستەوخۆ بە سوپاسكردنی خوای گەورە دەست پێ بكەین‌و بڵێین: (الحمد لله)، لەم فەرموودە پیرۆزەدا هاتووە كە پێغەمبەر (صلی اللە علیە وسلم) كاتێك لە شەودا بێدار دەبووەوە دەیفەرموو:

(الحمد لله الذي أحيانا بعد ما أماتنا وإليه النشور) [البخاری ومسلم].

واته‌: سوپاس بۆ ئەو خودایەی زیندووی كردینەوە پاش مردنمان، گەڕانەوەش هەر بۆ لای ئەوە). البخاری و مسلم.

لەبەرئەوە پێغەمبەر (صلی اللە علیە وسلم) خێروچاكەی بۆ ئێمە دەوێت، بۆیە فەرمانمان پێدەكات، كە بەردەوام سوپاسی خەڵكی بكەین لە بەرامبەر هەر چاكەیەك كە لەگەڵماندا دەكەن، بەڵكو سوپاسی كردووە بە پێوەرێك لە بەرامبەر سوپاسكردنی خوای گەورەدا، ئەو كەسەی سوپاسی خەڵكی ناكات، ناتوانێت سوپاسی خوداش بكات، لەبەرئەوە پێغەمبەر (صلی اللە علیە وسلم) دەفەرمووێت:

(لا یشكر الله من لا یشكر الناس) [رواه الترمذی]. (سوپاسی خودا ناكات، ئەو كەسەی سوپاسی خەڵكی ناكات).

گرنگترین جۆرەكانی سوپاسكردن:

بریتییە لە سوپاسكردنی خودای بەدیهێنەر، ئەو خودایەی دروستی كردوویت، ڕۆزی داویت، نیعمەت‌و بەهرەیەكی بە سەرداڕشتوویت، كە تەنانەت ناتوانیت بیانژمێریت، لە هەموو كەس شیاوترو لە پێشترە سوپاسی بكەیت، لەبەرئەوە دەبینین كاتێك باوەڕدار دەستدەكات بە نوێژ لە هەموو ڕكاعەتێكدا دوای (بسم اللە) بە (الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ) [الفاتحه‌: 2]، دەست پێدەكات، كە بریتییە لەو ئایەتی كە خوای گەورە قورئانی پیرۆزی بەو سورەتە دەستپێكردووە، دوای بسم الله الرحمن الرحیم.

خوای گەورە هاوكێشەیەكی شاكاری سەبارەت بە سوپاسكردن پێ بەخشیووین، هەروەكو دەفەرمووێت:

(فَاذْكُرُونِي أَذْكُرْكُمْ وَاشْكُرُوا لِي وَلَا تَكْفُرُونِ) [البقره‌: 152]

واتە: ئەی باوەڕداران ئەگەر یادی من بكەن، منیش یادی ئێوە دەكەم، سوپاسگوزای من بن‌و سوپاس ناپەزێرو سپڵەیی بەرامبەرم مەكەن.

یادكردنی خوای گەورەو سوپاسكردنی لە گرنگترین هۆكارەكانی سەركەوتنی دونیاو دواڕۆژە، ئیسلام خێروخۆشی بۆ ئێمە دەوێت لە دنیاو دواڕۆژدا، لەو نێوەندەدا هەوڵی زانایان كورت هەڵدێنێ، كە پێیان وایە سوپاسكردن تەنها لە دنیادا دەبێتە هۆی بەختەوەریت.

ئەمەش ئیسلامی پێ جیادەكرێتەوە، كە بەختەوەری دێنێتە دی، تا ئەو ساتەی بۆ دواجار ماڵئاوایی لە دنیا دەكەیت، لە بارودۆخی ناخۆشیدا دەبینین باوەڕدار سوپاس‌وستایشی خوای گەورە دەكات‌و ئارام دەگرێت، چونكە دەزانێت كە هەر نەخۆشی‌و ناخۆشییەك لە دنیادا دووچاری دەبێت، دەبێتە هۆكارێك بۆ لێخۆشبوون‌و زیادكردنی ڕەحمەت‌و بەزەیی خودای میهرەبان، بۆ ئەو مرۆڤە.

 

گەورەترین سورەت لە قورئانی پیرۆزدا بریتییە لە سورەتی فاتحە، ئەو سورەتەی بەبێ خوێندنی، نوێژ دروست نابێت، كە دوای (بسم اللە)، بە (الحمدللە رب العالمین) دەست پێ دەكات، لەبەرئەوە پێغەمبەر (صلی الله علیە وسلم) هەمیشە سەرەتای وتارەكانی بە (الحمدللە) دەست پێ دەكرد، (الحمدلله) وشەیەكی گەورەیە، كەس هەست بە نهێنییەكانی ناكات، جگە لەو كەسەی ئەم وشەیە زۆر دووبارە دەكاتەوە.

زۆر ئایەت هەیە هانماندەدات لەسەر سوپاسكردن، خوای گەورە دەفەرمووێت:

(يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا كُلُوا مِنْ طَيِّبَاتِ مَا رَزَقْنَاكُمْ وَاشْكُرُوا لِلَّهِ إِنْ كُنْتُمْ إِيَّاهُ تَعْبُدُونَ) [البقره‌: 172].

واتە: ئەی ئەوانەی باوەڕتان هێناوە، بخۆن لەو ڕۆزییە چاك‌و باشانەی كە پێمان بەخشیوون، بەردەوام سوپاسگوزاری خودا بكەن، ئەگەر ئێوە تەنها ئەو دەپەرستن.

نیعمەت‌و بەخششەكانی خوای گەورەمان یاد دەهێننەوە، بەڵام زۆربەی خەڵكی لە سوودەكانی سوپاسكردن بێ ئاگان، خوای گەورە دەفەرمووێت:

 (إِنَّ اللَّهَ لَذُو فَضْلٍ عَلَى النَّاسِ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَشْكُرُونَ) [البقره‌: 243].

واتە: بەڕاستی خودا خاوەنی چاكەو بەخشش‌و فەزڵی زۆرە، بەسەر خەڵكییەوە، (چاوپۆشی لە كەمتەرخەمییان دەكات‌و مۆڵەتیان دەدات)، هەرچەندە زۆربەی خەڵكی سوپاسی خوی گەورە ناكەن‌و سپڵەن.

سوپاسكردن سیفەتێكی خوای گەورەیە:

خوای گەورە دەفەرمووێت:

(مَا يَفْعَلُ اللَّهُ بِعَذَابِكُمْ إِنْ شَكَرْتُمْ وَآَمَنْتُمْ وَكَانَ اللَّهُ شَاكِرًا عَلِيمًا) [النسا‌ء: 147].

واتە: خوای گەورە چ پێویستییەكی بە سزادانی ئێوە هەیە؟ ئەگەر شوكرانەبژێرو سوپاسگوزاربن‌و ئیمان‌و باوەڕی دامەزراوتان هەبێت، خوای گەورەش هەمیشەو بەردەوام سوپاسگوزاری بەندە چاكەكانیەتی‌و زاناو ئاگادارە پێیان.

سوپاسی خوای گەورە لەبەر فەزڵ‌و ڕەحمەت‌و بەخششی دەكات‌و ڕۆزیمان دەدات، سوپاسكردنمان بۆ خوای گەورە لە ڕێگەی پەیوەستبوونمان بە ڕێنماییەكان‌و گوێڕایەڵی‌و فەرمانەكانی خوای گەورەوەیە، هەروەها وازهێنان لەو شتانەی خودای گەورە قەدەغەی كردووە، لەبەرئەوەیە خوای گەورە سوپاسی كردووە بە سیفەتێكی خۆی، وەكو دەفەرمووێت: (وَكَانَ اللَّهُ شَاكِرًا عَلِيمًا).

خوای گەورەش هەمیشەو بەردەوام سوپاسگوزاری بەندە چاكەكانیەتی‌و زاناو ئاگادارە پێیان.

هەروەها سوپاسی كردووە بە سیفەتێكی پێغەمبەران (سەلامی خودایان لێبێت)، خوای گه‌وره‌ سەبارەت به‌ پێغەمبەر (إبراهیم) (صلی الله علیە وسلم) ده‌فه‌رمووێت:

 إِنَّ إِبْرَاهِيمَ كَانَ أُمَّةً قَانِتًا لِلَّهِ حَنِيفًا وَلَمْ يَكُ مِنَ الْمُشْرِكِينَ * شَاكِرًا لِأَنْعُمِهِ اجْتَبَاهُ وَهَدَاهُ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ) [النحل: 121].

واتە: بەڕاستی ئیبراهیم (سەلامی خوای لێبێت)، هەر خۆی ئوممەتێك بوو، (هەر خۆی پێشەوایەك بوو)، ملكەچ‌و فەرمانبەرداری خودا بوو، لە هەموو بیروباوەڕێكی چەوت بە دوور بوو، لە موشریك‌و هاوەڵگەڕانیش بوو... هەروەها زۆر سوپاسگوزاری خوا بوو لە بەرامبەر نازونیعمەتی بێ شوماری پەروەردگارییەوە، ئەویش هەلی بژاردو ڕێنموویی كرد بۆ ڕێبازی ڕاست‌و دروست.121

هەروەها خوای گەورە سەبارەت بە خۆی دەفەرمووێت:

(لِيُوَفِّيَهُمْ أُجُورَهُمْ وَيَزِيدَهُمْ مِنْ فَضْلِهِ إِنَّهُ غَفُورٌ شَكُورٌ) [فاطر: 30].

واتە: (بێگومان) خوای میهرەبانیش وەفا دەكات، بە بەخشینی پاداشت بۆیان‌و لە خەڵات‌و بەخششی زیاتریش بەهرەمەندیان دەكات، بەڕاستی ئەو خودایە لێخۆشبوو، سوپاسگوزارە.

هەتا ڕۆژی قیامەت باوەڕدار سوپاسی خوای گەورە دەكات، لە كاتێكدا لە بەهەشتیشدایە، سوپاسی خودای گەورەی لێخۆشبوو سوپاسگوزار دەكات، لەسەر ئەو نیعمەت‌و بەهرانەی لە بەهەشتدا پێی بەخشیووە، هەروەكو خودای گەورە دەفەرمووێت:

: (وَقَالُوا الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي أَذْهَبَ عَنَّا الْحَزَنَ إِنَّ رَبَّنَا لَغَفُورٌ شَكُورٌ) [فاطر: 34].

واتە: ئینجا هەمووان لە خۆشیدا دەڵێن: سوپاس‌و ستایش بۆ ئەو خودایەی كە هەرچی  غەم‌و پەژارەیە لە دڵ‌و دەروونی دەركردین، بەڕاستی پەروەردگارمان زۆر لێ خۆشبوو سوپاسگوزارە.

سوپاسگوزاری لە ناوە جوانەكانی خودای گەورەیە، ئەم ناوە ئاماژەیەكی گرنگ هەڵدەگرێت كە بریتییە لە: ئەی ئادەمیزاد، تۆ چاكتر نیت لە بەدیهێنەری بە تواناو بە دەسەڵات، ئەگەر خوای گەورە سوپاسگوزار بێت، ئیدی مرۆڤ تۆ چیت؟ پاكوبێگەردی بۆ خودا، هەر كات باوەڕدار باوەڕی زیاد دەكات، سوپاسكردنی بۆ خەڵكی زیاد دەبێت.

سوپاسكردن بەرامبەر سپڵه‌یی و به‌دنمه‌کی (الكفر):

ئایا لەو بڕوایەدان كە سوپاس نەكردن سەردەكێشێت بۆ بێباوەڕی، خوای گەورە دوو ڕێگەی بۆ مرۆڤ داناوە، (الشكر، الكفر)، هەروەكو دەفەرمووێت:

(إِنَّا هَدَيْنَاهُ السَّبِيلَ إِمَّا شَاكِرًا وَإِمَّا كَفُورًا) [الإنسان: 3]. واتە: بەڕاستی ئێمە ڕێنمووییمان كرد بۆ ڕێگەی ڕاست، بە ئازادی دەتوانێت ببێتە كەسایەتییەكی ئیماندارو سوپاسگوزار، یان بێباوەڕو خوانەناس.

بەم شێوەیە هەست دەكەین كە سوپاسكردن فەرزە لەسەر هەموو موسوڵمانێك، نەك تەنها بۆ بەدەستهێنانی ماڵ‌و سامان، یا سەركەوتن‌و ناوبانگ..

لەبەرئەوەیە خوای گەورە دەفەرمووێت:

(وَإِذْ تَأَذَّنَ رَبُّكُمْ لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ وَلَئِنْ كَفَرْتُمْ إِنَّ عَذَابِي لَشَدِيدٌ) [إبراهیم: 7].

واتە: لە یادتان بێت كە: پەروەردگارتان بڕیاری داوەو سوێندی خواردووە: خەڵكینە ئەگەر سوپاسگوزارو شوكرانە بژێر بن، ڕزق‌و ڕۆزیی‌و نازونیعممەتتان بەسەردا دەڕژێنم‌و زیادی دەكەم، بەڵام ئەگەر ناشوكرو سوپاس ناپەرێز بن، بەڕاستی ئەو كاتە تۆڵەو سزای من زۆر بە ئازار دەبێت.

 لەگەڵ مندا بیربكەرەوە لە پلەو پایەی سوپاسكردن لە ئیسلامدا، ئەگەر سوپاسی خودا نەكەیت، ئەوا سزای خوداوەند سەخت‌و بەهێزە، بەڵام ئەگەر سوپاسی خوای گەورە بكەیت ئەوا خوای گەورە ڕۆزیت پێ دەبەخشێت‌و ماڵ‌و سەركەوتن‌و هێزت بۆ زیاد دەكات، (لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ)، واتە: خەڵكینە ئەگەر سوپاسگوزارو شوكرانە بژێر بن، ڕزق‌و ڕۆزیی‌و نازونیعممەتتان بەسەردا دەڕژێنم‌و زیادی دەكەم، ئایا ئەم بابەتە پسپۆڕان‌و شارەزایانی نا موسوڵمان جەختی لەسەر دەكەنەوە؟

تەنانەت ئێمە لێكۆڵینەوەی زانستی نوێ دەبینین جەخت دەكاتەوە لەسەر سوودەكانی سوپاسكردن‌و پێزانین، بەڵام باوەڕ چ پەیوەندییەكی بە سوپاسكردنەوە هەیە؟

 زانایان دەڵێن: بڕوا بوون بە خوای گەورەو نوێژكردن، یارمەتی زۆرت دەدات لە سەر سوپاسكردنی خەڵكی، لە ئەنجامدا سوودەكانی بە دەست دەهێنێت، لەبەرئەوە زانایان ئامۆژگاری دەكەن بە زیاد كردنی باوەڕ بە خودای گەورە.

تەنانەت گیانداران سوپاسی خوای گەورە دەكەن!

لێرەدا حەزدەكەم یادی چیرۆكی ئەو پیاوە بكەینەوە كە لە بیاباندا سەگێكی بینی دەوەڕی‌و لە تینواندا گڵی دەخوارد، پیاوەكە ڕۆیشتە ناو بیرەكەوە پێڵاوەكانی داكەندو پڕی كرد لە ئاو، پێڵاوەكەی گرت بە دەمییەوەو بە دەستەكانی سەركەوتەوە بۆ سەرەوەی بیرەكەو پێڵاوە پڕ لە ئاوەكەی خستە بەردەمی سەگەكە، ئەم كردارەی دووبارە كردەوە تا سەگەكە بە تەواوی تێر ئاو بوو، پێغەمبەر (صلی الله علیە وسلم) فەرمووی:

(فشكر الله له فغفر له) [البخاری ومسلم]. واته‌: (خوای گەورە سوپاسی ئەو كابرایەی كردو لێی خۆشبوو)!

ئاژەڵەكان‌و ڕووەكەكان سوپاسی خودا دەكەن، تەسبیحات‌و ستایشی دەكەن، تا ئەوەی دەبینین خوداوەند دەستەبەری كردوون‌و كردوونی بە هۆكاری ڕزق‌و ڕۆزی، كاتێك چاكە دەكەیت، لەگەڵ گیانداران دەبینیت لێت نزیك دەبنەوە بۆنت دەكەن‌و سەریان دائەوێنن، سوپاس‌و پێزانینی خۆیانت بۆ دەردەبڕن، لە ڕیوایەتی بوخاری‌و مسلم دا هاتووە، ئەگەر كەسێك بینی دڕكێك ئازاری ڕووەکه‌كان دەدات، ئەو دڕكەی هەڵكەند، ئەوا خوای گەورە سوپاسی دەكات‌و لێی خۆش دەبێت.

باڵندەكان سوپاسی خوای گەورە دەكەن، بەردەوام یادی پەروەردگار دەكەن، لەسەر نیعمەتەكانی، لە كاتێكدا خودای گەورە باڵندەكانی دروستكردووەو ڕۆزییان دەدات‌و كردونی بە هۆكاری گوزەران‌و ژیان، لەبەرئەوە دەبینین هاریكاری یەكتر دەكەن‌و قوربانی دەدەن لە پێناوی یەكتردا، هەروەكو زانایان سەلماندوویانە، زاناكان دەڵێن جیهانی گیانداران‌و زیندەوەران پڕە لە قوربانیدان‌و یارمەتیدان، كەواتە بۆچی ئێمەی مرۆڤی خاوەن ژیری سوپاسی خوای گەورە نەكەین؟!

فەرزە لەسەر خێزان سوپاسی هاوسەرەكەی بكات!

زۆربەی گرفتە خێزانییەكان كە كۆتاییەكەی بە جیابوونەوە دێت، هۆكار گەلێكی زۆر سادەو ساكار لە پشتییەوەیەتی، توێژەروان دەڵێن: ژیانی هاوسەرداریت بەختەوەرو خۆشبەخت دەبێت تەنها بە پیادەكردنی دەربڕینی سوپاسی خێزان بۆ هاوسەرەكەی، تا هەست بە ئەمەك‌و وەفاداری‌و پێزانینت بكات..

لە لێكۆڵینەوەیەكی نوێدا پڕۆفیسۆر (Toddkashadn) لە زانكۆی (George Mason) جەختدەكاتەوەو دەڵێت: ئەو ئافرەتانەی سوپاسی هاوسەرەكانیان دەكەن، زۆر بەختەوەرن‌و تەمەنێكی دوورودرێژ پێكەوە ژیان دەگوزەرێنن.

هەمان لێكۆڵینەوە جەخت لەوە دەكاتەوە كە ئافرەتان توانای زیاتریان هەیە لەسەر دەربڕینی هەستەكانیان بەرامبەر بە هاوسەرەكانیان، هەروەها شارەزایی‌و توانای باشیان هەیە لە دەربڕینی هەست‌و سۆزو پێزانینی خۆیان بەرامبەر بە هاوسەرەكانیان.

ئەو لێكۆڵینەوەیە لە گۆڤاری كەسایەتی (Personality) بڵاوی كردووەتەوە دەڵێت: ئافرەت دەتوانێت بە ئاسوودەیی‌و ئارامی ژیان بگوزەرێنێت، تەنها بە پێشكەشكردنی سوپاس‌و پێزانینی خۆی بۆ هاوسەرەكەی.

پاكوبێگەردی بۆ خودا، پێغەمبەری ئازیز (صلی اللە علیە وسلم) ئەم فەرمانەی فەرامۆش نەكردووە، بەڵكو پێش (1400) ساڵ، لەمەوبەر ئاگاداری كردووینەتەوە، پێغەمبەری ئازیز (صلی اللە علیە وسلم) سوپاسكردنی خێزانی بۆ هاوسەرەكەی بە پەرستنی خوای گەورە داناوە، خوای گەورە سەیری ئافرەتێك ناكات كە نكوڵی لە كاری جوان دەكات، هەروەكو پێغەمبەری ئازیز (صلی اللە علیە وسلم) دەفەرمووێت:

(لا ينظر الله إلى امرأة لا تشكر لزوجها وهي لا تستغني عنه) [السلسله‌ الصحیحه‌ الالبانی].

واته‌: (خوای گەورە سەیری ئافرەتێك ناكات كە سوپاسی هاوسەرەكەی ناكات، له‌ کاتێکدا هەمیشە پێویستی بە هاوسه‌ره‌که‌یه‌تی)..

بیهێنە پێش چاوی خۆت، چەند وشەیەكی ئاسان كە ڕۆژانە پێشكەشی خێزانەكەتی دەكەیت، هەست بە نرخی كارو ماندووبوونی دەكەیت، ڕێزی هەوڵەكانی دەگریت لە نێوماڵدا، لە پەروەردەكردنی منداڵەكانتدا، ئەم وشانە دەبنە هۆكارێك لە چارەسەری زۆربەی گرفتەكان، بە دەستهێنانی زۆرێك لە بەختەوەری، ئەوەش تەنها هێزی سوپاسكردنە.

سوپاسكردن بەشێكە لە پەرستنی خوای گەورە..

ئیسلام سوپاسكردنی كردووە بە بەشێك لە پەرستنی خوای گەورە، هەروەكو دەفەرمووێت:

(فَكُلُوا مِمَّا رَزَقَكُمُ اللَّهُ حَلَالًا طَيِّبًا وَاشْكُرُوا نِعْمَةَ اللَّهِ إِنْ كُنْتُمْ إِيَّاهُ تَعْبُدُونَ) [النحل: 114].

واتە: ئەی باوەڕداران بخۆن لەو ڕزق‌و ڕۆزییە حەڵاڵ‌و پاكەی خودا پێی بەخشیوون، هەمیشە شوكرو سوپاسی نازونیعمەتی خودا بكەن، ئەگەر ئێوە تەنها ئەو زاتە دەپەرستن.

لە ڕاستیدا ئەمە ئایەتێكی زۆر گەورەیە، كە دەبێتە هۆكاری بەختەوەری‌و سەركەوتنت، لەبەرئەوە خوای گەورە نەخشەی ڕێگەی خێروچاكەت بۆ دەكێشێت، هۆكارەكانی سەركەوتنت بۆ ئامادە دەكات، بەڵام پێویستە هەموو ساتێك بیری بكەیتەوەو سوپاسی خوای گەورە بكەیت، لەسەر ئەو نیعمەت‌و بەهرانەی هەتا ئەوەی دەتەوێت، خوای گەورە پێت ببەخشێت..

بۆئەوەی وردبینەوە لەم ئایەتە كە وێنای حاڵی باوەڕدارمان بۆ دەكات، لە ڕۆژی قیامەتدا:

(وَقَالُوا الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي هَدَانَا لِهَذَا وَمَا كُنَّا لِنَهْتَدِيَ لَوْلَا أَنْ هَدَانَا اللَّهُ) [اڵاعراف: 43].

واتە: (هەمووان بە یەك دەنگ‌و ئاواز) دەڵێن: سوپاس‌و ستایش بۆ ئەو خودایەی كە هیدایەت‌و ڕێنموونی كردین بۆ ئەم جێگەو ڕێگە خۆشە، ئەگەر ئەو خودایە هیدایەت‌و ڕێنموونی نەكردینایە، هەرگیز ڕێگای هیدایەتمان نەدەزانی‌و ئەم پاداشتەمان وەرنەدەگرت..

كۆتا بانگەواز بۆباوەڕدار لە ڕۆژی قیامەتدا بریتییە لە سوپاس‌و ستایشكردنی خوای گەورە:

 دَعْوَاهُمْ فِيهَا سُبْحَانَكَ اللَّهُمَّ وَتَحِيَّتُهُمْ فِيهَا سَلَامٌ وَآَخِرُ دَعْوَاهُمْ أَنِ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ) [یونس: 10].

واتە: دوعاو نزاو پاڕانەوەیان (لە بەهەشتدا ئەمەیە): پەروەردگارا، پاكی‌و بێگەردی‌و ستایش شایستەی تۆیە، ئەی خوای میهرەبان، چاك‌و چۆنیشیان لەوێدا سڵاو كردنە، دواهەمین گوفتاریش دوای هەموو نازو نیعمەتێك، دوای هەموو بەخششێك، ئەوەیە كە: پڕ بە دڵ، لە ناخی دەروونیانەوە بە سۆزەوە دەڵێن: (الحمدلله رب العالمین).

ئارامگرتن‌و سوپاسكردن:

شارەزاو پسپۆڕانی ئەمڕۆ ئامۆژگاریمان دەكەن بە سوپساكردن بۆ چارەسەری نەخۆشییەكان، توێژەوان جەخت دەكەنەوە، بوونی تواناو هێزی چاكبوونەوە لە پێزانین‌و سوپاسكردندا، دەتوانێت بە هۆیەوە چارەسەری نەخۆشییە گرانەكان بكرێت، ئەگەر سوپاسكردن لە ئارامگرتن نزیكبووەوە، دەبێتە چارەسەرێكی زۆرباش بۆ زۆرێك لە نەخۆشییەكان، لەبەرئەوەی كۆئەندامی بەرگری چاك دەبێت‌و توانای بەهێز دەبێت بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی نەخۆشییەكان.

پاك‌وبێگەردی بۆ خوای گەورە، لەگەڵ مندا لەم ئایەتە پیرۆزە بیربكەرەوە:

(إنَّ فِي ذَلِكَ لَآَيَاتٍ لِكُلِّ صَبَّارٍ شَكُورٍ) [الشوری: 33].

واتە: بەڕاستی ئا لەو تواناو دەسەڵاتەدا، بەڵگەو نیشانەی زۆر هەن، بۆ هەر كەسێك كە زۆر خۆگرو سوپاسگوزارە.

خوای گەورە بەراورد دەكات لە نێوان ئارامگرتن‌و سوپاكردندا:

بیرمان نەچێت كە پێغەمبەر (صلی الله علیە وسلم) جەخت دەكاتەوە كە كاروباری باوەڕدار زۆر سەرسوڕهێنەرە، كاتێك تووشی زیان دەبێت، ئارام دەگرێت، كاتێكیش دووچاری چاكەو خۆشییەك بوو، سوپاسی خودا دەكات، هەموو كارەكانی خێرو چاكەیە.

پێغەمبەران (سەلامی خوایان لیبێت)، پەرستشی سوپاسكردنیان پیادە كردووە:

ئەوە پێغەمبەر سولەیمان (سەلامی خودای لێبێت)، سوپاسی خودای گەورە دەكات‌و قەدری نیعمەتەكانی خوای گەورەی گرتووە، خوای گەورە لەسەر زاری سولەیمانەوە دەفەرمووێت:

(قَالَ هَذَا مِنْ فَضْلِ رَبِّي لِيَبْلُوَنِي أَأَشْكُرُ أَمْ أَكْفُرُ وَمَنْ شَكَرَ فَإِنَّمَا يَشْكُرُ لِنَفْسِهِ وَمَنْ كَفَرَ فَإِنَّ رَبِّي غَنِيٌّ كَرِيمٌ) [النمل: 40].

واتە: (سولەیمان -سەلامی خودای لێبێت-) وتی: ئەمە لە فەزڵ‌و بەخششەكانی پەروەردگارمە بۆ ئەوەی تاقیم بكاتەوە، كە ئایا سوپساگوزار دەبم، یان ناشكورو بەدنمەك، جا ئەوەی سوپسگوزار بێت، ئەوە بەڕاستی سوپاسگوزارە بۆ خۆی، ئەوەش كە سپڵەیە، ئەوە بێگومان پەروەردگارم دەوڵەمەندو بێ نیازە، خاوەنی بەخششە بۆ هەمووان.

هەروەها پێشەوا لوقمان (سەلامی خودای لێبێت) سوپاسی خوای گەورەی كردووە، لە كاتێكدا خوای گەورە فێری حیكمەت‌و دانایی كردووە، یەكەمین یاساو بنەمای حیكمەت‌و دانایی بریتییە لە سوپاسكردنی خودای گەورە، خوای گەورە دەفەرمووێت:

وَلَقَدْ آَتَيْنَا لُقْمَانَ الْحِكْمَةَ أَنِ اشْكُرْ لِلَّهِ وَمَنْ يَشْكُرْ فَإِنَّمَا يَشْكُرُ لِنَفْسِهِ وَمَنْ كَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ حَمِيدٌ) [لقمان: 12].

واتە: سوێند بە خوا ئێمە حیكمەت‌و داناییمان بە لوقمان بەخشی، فەرمانمان پێداو (پێمان وت): شوكرانە بژێرو سوپاسگوزاری خودا بكە، ئەوەی سوپاسگوزار بێت ئەوە قازانج‌و سوودی سوپاسگوزارییەكەی هەر بۆ خۆی دەگەڕێتەوە، ئەوەش سوپاسی خوی گەورەی نەكرد، ئەوە بێگومان خودا بێ نیازەو سوپاسكراوە. (پێویستی بە سوپاسی كەس نییە).

وەكو ئەوەی خوای گەورە بیەوێت ئاماژەیەكی بەهێزمان پێ ببەخشێت سەبارەت بە گرنگی (سوپاسكردن)، هەروەهاسوپاسكردن بەشێكە لە حیكمەت‌و دانایی، بەڵكو خودی حیكمەتیشە خوای گەورە دەفەرمووێت:

(وَلَقَدْ آَتَيْنَا لُقْمَانَ الْحِكْمَةَ أَنِ اشْكُرْ لِلَّهِ...

خوای گەورە لە بەرامبەر پێغەمبەر (نوح)دا سەلامی خودای لێبێت، دەفەرمووێت:

(ذُرِّيَّةَ مَنْ حَمَلْنَا مَعَ نُوحٍ إِنَّهُ كَانَ عَبْدًا شَكُورًا) [الإسراء: 3]..

واتە: (ئەمانەو خەڵكی تریش)، نەوەی ئەو كەسانەن كە (لە كەشتییەكەدا) لەگەڵ نوح دا (سەلامی خوای لێبێت) هەڵمان گرتن، (تا سوپاسگوزار بن‌و قەدری نازونیعمەتەكان بزانن)، چونكە بە ڕاستی (نوح) بەندەیەكی زۆر سوپاسگوزار بوو.

بڕوانە چۆن قورئانی پیرۆز جەخت لەسەر سوپاسكردن دەكاتەوەو كردوویەتی بە یەكێك لە سیفاتی پێغەمبەران سەلامی خودایان لێبێت، بۆئەوەی شوێنیان بكەوین‌و بیانكەینە سەرمەشقی ژیانمان، ئەمەش بریتییە لە سەركەوتنی ڕاستەقینە،  سەركەوتن بریتی نییە لە بەدەستهێنانی سەروەت‌و سامان.

سوپاسكردنی دایك‌و باوك:

سەرەتا سوپاسكردنی خوای گەورە، پاشان سوپاسكردنی دایك‌و باوك، خوای گەورە دەفەرمووێت:

وَوَصَّيْنَا الْإِنْسَانَ بِوَالِدَيْهِ حَمَلَتْهُ أُمُّهُ وَهْنًا عَلَى وَهْنٍ وَفِصَالُهُ فِي عَامَيْنِ أَنِ اشْكُرْ لِي وَلِوَالِدَيْكَ إِلَيَّ الْمَصِيرُ) [لقمان: 14].

واتە: (خوای گەورە ئامۆژگاریمان دەكاتو دەفەرمووێت): ئێمە فەرمانمان داوە بە ئادەمیزاد كە لەگەڵ دایك‌وباوكیدا چاك ڕەفتار بكات، دایكی بە ئێش‌و ئازارو بێتاقەتییەكی زۆرەوە (بە پێستی سكی نۆ مانگ)، هەڵی گرتووە، بڕینەوەشی لە شیر لە دوای دوو ساڵە، هەروەها فەرمانمان پێدا، كە ئەی مرۆڤ سوپاسگوزاری منیش‌و دایك‌و باوكیشت بە، دڵنیابن كە گەڕانەوەتان هەر بۆ لای منە.

لەگەڵ مندا لەم فەرمانە خوداییە بیربكەرەوە، (أَنِ اشْكُرْ لِي وَلِوَالِدَيْكَ)، لەبەرئەوەی كاتێك مرۆڤ ڕێزی دایك‌و باوكی نازانێت، هەست بە هەست‌و سۆزیان ناكات، ناتوانێت سوپاسی خەڵكی بكات، هەروەها ناتوانێت سوپاسی خوای گەورەش بكات، سوپاسكردن تەنها نەریتێك نییە پیادەی بكەیت، بەڵكو بریتییە لە پەرستنی خودای گەورە، هاوەڵی هەموو كردارەكانتە، زۆربەی سەركەوتووان‌و داهێنەران كارەكانیان هاوڕێك بوون بە سوپاسكردنی خوای گەورە، ئەمەش ئەوەیە كە خوای گەورە فەرمانی پێ كردووین،  بۆ نموونە: خوای گەورە فەرمان بە ئالی داود دەكات بە سوپاسكردن لە كاتی كاركردندا، وەك دەفەرمووێت:

(اعْمَلُوا آَلَ دَاوُودَ شُكْرًا وَقَلِيلٌ مِنْ عِبَادِيَ الشَّكُورُ) [سبأ: 13].

واتە: (پێمان وتن): ئەی نەوەو شوێنكەوتووانی داود (سەلامی خوای لێبێت) ئێوە بە كردارو گوفتار سوپاسگوزار بن، (چاكە لەگەڵ خەڵكیدا بكەن)، هەرچەندە ژمارەیەكی كەم لە بەندەكانم سوپاسگوزارن.

كاركردن بریتییە لە جۆرێك لە جۆرەكانی سوپاسكردن. زانایان وا دەڕواننە سوپاسكردن كە ئاسانترین ڕێگەیە بۆ گەیشتن بە هیواو ئاواتەكان، تۆ بە سوپاسكردن دەتوانیت سەرنجی كەسانی تر بۆ لای خۆت ڕابكێشیت‌و متمانەیان بە دەست بهێنیت، نامەیەك بگەیەنیت بە ژیری ناوەكیان كە ڕێزو دڵسۆزی‌و سۆزت بۆ دەرببڕن، لە ئەنجامدا دەتوانیت بەرهەمێك لە دەورت كۆبكەیتەوەو هانیان بدەیت بۆ مامەڵەكردن لەگەڵتدا، هەروەها دەتوانیت پەیوەندی سەركەوتووی زیاتر بە دەست بهێنیت، بە دەستهێنانی كار بە خێرایی‌و دڵسۆزییەوە.

سوپاسكردن لە لەناوچوون دەتپارێزێت:

ئەو كەسەی سوپاسی خودا دەكات، لە هەڵوێسەتە سەختەكان ڕزگاری دەبێت، هەروەكو پێغەمبەر لوگ (سەلامی خودای لێبێت) بە هۆی سوپاسكردنی بۆ خوای گەورەوە، خوای گەورە لە سزا ڕزگاری كرد، لە كاتێكدا گەلەكەی لە ناوبرد، وەكو خوای گەورە دەفەرمووێت:

 (إِنَّا أَرْسَلْنَا عَلَيْهِمْ حَاصِبًا إِلَّا آَلَ لُوطٍ نَجَّيْنَاهُمْ بِسَحَرٍ * نِعْمَةً مِنْ عِنْدِنَا كَذَلِكَ نَجْزِي مَنْ شَكَرَ) [القمر: 34-35].

واتە: بێگومان ئێمە ئەوانیشمان بەردباران كرد (هەروەها ژێرەو ژووریش كران)، جگە لە (لوط) ‌و خاووخێزانی باوەڕداری كە لە بەرەبەیاندا ڕزگارمان كردن/ ئەو ڕزگار كردنە نازونیعمەتێكی تایبەتی بوو، لە لایەن ئێمەوە، جا هەر ئاوا پاداشتی كەسێك دەدەینەوە كە سوپاسگوزاری كردبێت.

لەگەڵ من لەم دەستەواژەیە وردبەرەوە: (كَذَلِكَ نَجْزِي مَنْ شَكَرَ)، ئەگەر خەم‌وپەژارە چواردەوری داویت، كێشەو گرفتەكان لە هەموو لایەكەوە دەوری داویت، لە هەمان كاتدا چارەسەرێكی ئاسان‌و خۆڕاییت دەوێت: كەواتە ستایشی خوای گەورە بكەو زۆر سوپاسی بكە، هەروەها هەوڵ بدە كارێكی بە سوود پێشكەشی كەسانی دەوروبەرت بكەیت، بە تایبەت كەسە نزیكەكانت‌و كەس‌وكارت‌و دراوسێكاانت، سوپاسكردن نهێنییەكە كەس نایزانێت، تەنها ئەو كەسە نەبێت كە بەردەوام لە ژیانی ڕۆژانەیدا پیادەی دەكات!

سوپاسكردن بە گوفتارو كردار دەبێت، لە ڕێگەی سوپاسكردنەوە هەموو ڕۆژێك پەیوەندییەكی سەركەوتوو بە دەست دەهێنیت، كاتێك تۆ دەست درێژ دەكەیت، بۆ كەسانی دی، لەگەڵ سوپاسكردن‌و زەردەخەنەیەك، ئەگەر ئەم سێ شتە كۆبووەوە، یارمەتیت دەدات بۆ بە دەستهێنانی متمانەی كەسانی دی، بە دەستهێنانی خۆشەویستیان، دەستەبەركردنی هاوكاری‌و یارمەتیدانیان بۆ ئەو شتەی پێویستت پێیەتی، لەبەرئەوە سوپاسكردن (هێزی ڕاكێشانە) بە تایبەت ڕاكێشانی كەسانی تر، پەیامێكی پۆزەتیفیان پێ دەگەیەنیت، كە پەیوەندییەكی پاك‌و دروست دەكات لەگەڵیاندا، ئەمەش ڕەنگ دەداتەوە لەسەر كەسایەتیت‌و زیادكردنی تواناكانت لە چارەسەری گرفت‌و ناڕەحەتییەكان.

چۆن سوپاسی خوای گەورە بكەین؟

سوپاسكردنی خوای گەورە، پێویستە بە گوفتارو كردار بێت، سوپاسكردن بە یادی خوای گەورە لە هەموو حاڵەتێكدا، لە هەموو چركەیەكدا، بە سوپاسكردن‌و دەربڕینی پاك‌وبێگەردی بۆ خودای گەورە، (الحمدللە، سبحان الله، أللەأكبر)، پێغەمبەر (صلی الله علیە وسلم) لە دوای هەموو نوێژێكەوە 33 جار سوپاسی خودای گەورەی كردووە، هەروەها بە كردەوە سوپاسی خوای گەورەی كردووە، بۆ نموونە خوای گەورە گەلێك بەهرەی پێ بەخشیوویت، وەكو بەهرەی بینین، چۆن لەسەر نیعمەتی چاوەكانت سوپاسی دەكەیت؟

گەر دەتەوێت سوپاسی خودا بكەیت لەسەر نیعمەتی بینین ئەوا لە توڕەبوونی خوای گەورەدا بە كاری مەهێنە، بە چاوەكانت مەڕوانە بۆ ئەو شتەی خودا حەرامی كردووە!

هەروەها خوای گەورە نیعمەتی ژیری پێبەخشیویت، چۆن لەسەر ئەم نیعمەتە بەرزو بێ وێنەیە سوپاسی خودا دەكەیت؟

هیچ كات بە ژیریت بیر لە سەرپێچی‌و یاخیبوون‌و تاوان، یان ئازاردانی خەڵكی، مەكەرەوە، بەڵكو هەموو بیركردنەوەكانت با بریتی بێت لە هاریكاریكردنی كەسانی دەوروبەرت، خێرو چاكە پێشەكەشی ئەوان‌و خۆت بكە.

هەر بەو شێوەیە بۆ هەموو ئەو نیعمەتانەی كە خوای گەورە پێی بەخشیوویت، پێویستە سوپاسی خوای گەورەیان پێ بكەیت، بە تایبەت نیعمەتی ماڵ‌و سامان، كە كەسانێكی زۆر هەن سوپاسی خوای گەورەی لەسەر ناكەن، خۆشەویستانم دڵنیابن ئەو ماڵ‌و سامانە هی تۆ نییە، بەڵكو موڵكی خوای گەورەیەو بە ئەمانەت بە تۆی بەخشیووەو خستوویەتییە بەردەستی تۆ، سوپاسكردنی ماڵ‌و سامان تەنها بە دەربڕینی وشەی (الحمدلله) تەواو نابێت، بەڵكو بە شوێن ئەم وتە پیرۆەزەدا دەبێت لێی ببەخشیت، بەو كەسەی پێویستی بەو ماڵ‌و سامانەی تۆ هەیە، خێرو بەخشین كاریگەرییەكی گەورەو بەهێزی هەیە، لە داهێنان‌و سەركەوتن، هەروەكو زۆرێك لە شارەزایانی ئەو بوارە جەختی لەسەر دەكەنەوە.

مۆخی ئەو مرۆڤەی سوپاسی خەڵكی دەكات، زۆر چالاكدەبێت، لە ئەنجامدا دەبێتە كەسێكی گەشبین‌و لە خەمۆكی دوور دەكەوێتەوە، لەو نێوەندەدا دەبینین ئەو مۆخە خەماوییەی سوپاسكردن پیادە ناكات، دەبێتە هۆی هەستكردن بە پێزانین‌و پیادەكردنی سوپاسكردن، بۆ دەرچوونی ماددەی كیمیاوی لە لەشدا، وەكو ماددەی (Dopamine) هەروەها مادەی (Serotonin) ئەم مادانە وەكو شێوەیەكی سروشتی لە كاتی بەختەوەریدا دەردەچن.  دەردانی هۆرمۆنی ماندووبوون (Cortisol)، هەروەها دەبێتە هۆی پاراستنی دڵ، لە جەڵتەی دڵ‌و نەخۆشی ملوولەكانی دڵ، بە پێی (Professor RobertA. Emmons).

لە كۆتاییدا دەڵێین:

ئێمە هەموو ڕۆژێك سوپاسی خوای گەورە دەكەین، بۆ وەڵامدانەوەی بانگەوازی ڕاستەقینەی خودای گەورە، هەروەها بۆ وەڵامدانەوەی فەرمانی پێغەمبەری ئازیز (صلی الله علیە وسلم)، سوپاسكردن بەشێكە لە بیروباوەڕمان، پرۆگرمێكی گرنگە لە ژینماندا دەیگرینە بەر، بەڵام ڕۆژئاوا هێزو كاریگەری سوپاسكردنی دۆزیوەتەوە، دوای چەندین ئەزموون‌و گیرۆدە بوون، ئەگەر ئەوان یاساو ڕێساكانی ئیسلامیان بخوێندایەو سوودیان لێ وەربگرتایە، ئەوا تووشی ئەو هەموو ماندووبوونی‌و هیلاكییە نەدەبوون.

خوێنەری ئازیز:

پیادەكردنی سوپاسكردن، دەرمانێكی خۆڕاییە، بۆ چارەسەری نەخۆشی‌و كێشەو گرفتە دەروونییەكانت، تۆ هیچ دەرمانێك ناكڕیت، هیچ پارەیەك خەرجناكەیت، خۆت ماندوو ناكەیت بە پیادەكردنی وەرزش، یان بە دانانی بەرنامەیەكی خۆراكی، تەنها سوپاسكردن پیادە بكە، ئەو كات چێژ لە باشترین تەندروستی وەردەگریت.

لە ڕاستیدا ئەو شتانەی لەم توێژنەوەیەدا دەیانبینین، جەخت دەكه‌نه‌وه‌ لەسەر ڕاستی‌و دروستی یاساكانی ئەم ئیسلامە پیرۆزە، نەك وەكو ئەوەی هەندێك لە بە گومانەكان بانگەشەی بۆ دەكەن، ئیسلام لە ئێمەی دەوێت كە سوپاسی خوای گەورە بكەین، هەروەها سوپاسی یەكتری بكەین، هەروەها داوامان لێدەكات دادپەروەری‌و ئاشی‌و خۆشەویستی لە تەواوی زەویدا بڵاوبكەینەوە، ئایا لەگەڵ مندا پەسەندی دەكەن ئەم یاسایانە شاكارن، كەواتە با لەم ساتەوە دەست پێبكەین بە پیادەكردنی سوپاس‌و سوود وەرگرتن لەو هێزو توانا شاكارە!!

-------------------

نووسينى:  عبد الدائم الكحیل

www.kaheel7.com/ar

 

سه‌رچاوه‌كان:

·         Gratefulness Leads to Happiness, http://psychcentral.com, 2008

·         Secret, Rhonda Byrne.

·         Joan Buchman, The Healing Power of Gratitude, http://www.cfidsselfhelp.org

·         Bono, G., Emmons, R.A., & McCullough, M.E. (2004).  Gratitude in practice and the practice of gratitude.

·         Emmons, R.A., & McCullough, M.E. (Eds.). (2004). The psychology of gratitude.  New York: Oxford University Press.

·         Emmons, R.A. (2007). Thanks! How the New Science of Gratitude Can Make You Happier. New York: Houghton-Mifflin.

·         Gratefulness makes women live cheerfully, http://www.themedguru.com

·         Robert Emmon, Thanks, University of California.

·         Boost Your Health With a Dose of Gratitude, http://women.webmd.com